Roald Amundsen en de Belgica: een leerschool

Roald Amundsen ging na zijn Belgica-avontuur niet meer met Adrien de Gerlache in zee. Maar de expeditie was een echte leerschool voor de man die de meest succesvolle poolveroveraar aller tijden zou worden. Ook al gaf hij naarmate hij beroemder werd dat steeds minder toe, distantieerde hij zich in zijn autobiografie van de Gerlaches beslissing om te overwinteren en beweerde hij op een bepaald moment zelfs de ‘morele leider’ te zijn geweest: hij stak als onervaren tweede luitenant veel op aan boord van de Belgica. Van Cook en Lecointe stak hij heel wat algemene expeditie-ervaring op, zoals hoe je omging met ziektes of zorg droeg voor het mentale welzijn van de bemanning.
Aan de 13 maanden dat ze vast zaten in het ijs hield hij een vitale drang over om te overleven in extreme poolomstandigheden. Daarnaast kreeg hij tijdens de Belgica-expeditie de kans om materiaal zoals slaapzakken en sledes uit te testen en te verbeteren. Precies met dat outdoormateriaal dat hij zelf ontworpen had, zette hij daarna de verovering van de geografische Zuidpool op zijn naam.
Maar het belangrijkste leerde Amundsen wellicht van de Gerlache: dat lef loont. Misschien daarom ging de Noor onverwacht met Robert Falcon Scott de uitdaging aan om als eerste de geografische Zuidpool te bereiken. Dat gebeurde in een ongelooflijk heroïsche race tussen Britse en Noorse poolreizigers, een bloedstollend avontuur dat rampzalig afliep voor de Britten en een van de meest dramatische passages van de exploratie van de Zuidpool werd.

Op 9 augustus 1910 vertrok Amundsen met het schip Fram uit de Oslofjord, met aan boord 17 mannen waarmee hij zogezegd naar de Beringstraat in het Arctisch gebied wilde varen, via een omweg langs Madeira. Pas in september riep hij zijn bemanning samen op het dek en onthulde hij, terwijl hij een grote kaart van Antarctica ontrolde, zijn ware plannen: ze zouden niet naar het noorden maar naar het zuiden varen, met de bedoeling als allereersten voet op de geografische Zuidpool te zetten.
Het was echt nu of nooit, want de 42-jarige Britse Navy-kapitein Robert Falcon Scott was zopas uit Londen vertrokken met hetzelfde doel. Captain Scott hoorde pas in oktober 1910, toen hij met zijn schip Terra Nova aanlegde in Melbourne in Australië, via een laconiek telegram van Amundsen dat hij voortaan een tegenstrever had met dezelfde ambitie als hij. Scott was razend. Wat begon als een exploratiereis naar het laatste onontgonnen gebied ter wereld, werd plots een race. En wie de lijst van expeditieleden bekeek (65 man voor het team van Scott, slechts 18 voor Amundsen), kreeg al een beetje een idee van het verschil in aanpak. Die kleinschaligheid zou het succes van de een en de nederlaag van de ander betekenen.

Scott ging met 16 mannen op weg, waarvan er 5 de definitieve doorsteek naar de pool wilden wagen. Daarnaast beschikte hij over 12 sledes, 2 motorsledes met rupswielen, 22 honden en 10 pony’s. De motorsledes waren een recente uitvinding, werkten niet optimaal en lieten het al snel afweten. Ook de pony’s, die in Siberië vaak dienst deden als transportdieren, bleken niet bestand tegen de kou en de ontbering van Antarctica. De dieren zakten met hun poten diep in de sneeuw en zweetten over hun hele huid, waardoor ze in geen tijd met ijs bedekt raakten en allemaal omkwamen van de kou. Er zat voor Scott en zijn mannen niets anders op dan elke dag zelf de slee met daarop honderden kilo’s proviand en materiaal verder te trekken. Het zogenaamde ‘man-hauling’ met een schouderharnas stond in de Britse geesten geprent als ‘de meest heldhaftige manier om je op het ijs voort te bewegen’.
Het contrast met het team van Roald Amundsen kon niet groter zijn: slechts 5 man, 4 sledes en 52 honden om die sledes te trekken.

Meer lezen?

"Antarctica – De Belgen op de pool" (Sastrugi Books) kost € 24,95 en is online verkrijgbaar via bol.com en elke andere boekhandel in Vlaanderen en Nederland.
ISBN: 978 90 81 8335 09 - € 24,95